بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ

اَلْحَمْدُ وَ الثَّناءُ لِلّهِ رَبِّ العالَمین وَ الصّلوة وَ السّلام علي خَيرَخَلقه و اَشرفِ بَريّته مُحمّد ابنِ عَبداللّه صَلّي اللّه عليه و آله و سَلّم وَ علي اَهلِ بَيتِه الطيّبين الطاهِرين سِیَّما بَقیّة اللّهِ فی الارضین و لَعْنَةُ اللّهِ عَلَي‌ أعْدآئِهِمْ أجْمَعينَ  إلَي‌ يَوْمِ الدّين‌

( اُوصیَکُم عِبادَالله وَ نَفسیِ بِتَقوَی اللّه ) خودم و همه شما خواهران و برادران بزرگوار را به رعایت بیشتر تقوا الهی، انجام واجبات و ترک محرمات سفارش می کنم ، در نود و سومین خطبه نماز جمعه در کاشان مکرّم، محضر صحیفه سجادیه می رویم و در سی و هفتمین جلسه ، فراز دیگری از دعای بیستم صحیفه سجادیه دعای ( مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَرْضِيِّ الْأَفْعَالِ ) را خدمت شما عرض می کنم : ( اللّهُمَّ  سَدِّدْنِي وَ أَنْ أَشْكُرَ الْحَسَنَةَ ، وَ أُغْضِيَ عَنِ السَّيِّئَةِ . ) خدایا من را محکم و استوار کن ، تا اگر کسی کار خوبی کرد ، از او تشکر کنم ، خدایا کمک کن ، اگر کسی نسبت به من بدی انجام داد ، چشم از ان بپوشم . این توصیه به تقوا است . امام سجاد ع فرمود ، اگر کسی نسبت به شما خوبی انجام داد ، سه کار نسبت به او انجام بده 1_ از او تشکر کن  2 _ این نیکی را ذکر کن و به زبان بیاور و به خوبی از او یاد کن  3 _ برای او خالصانه دعا کن  « أمّا حَقُّ ذِي المَعروفِ عَلَيكَ فَأن تَشكُرَهُ و تَذكُرَ مَعروفَهُ و تُكسِبَهُ المَقالَة الحَسَنَةَ و تُخلِصَ لَهُ الدُّعاءَ فيما بَينَكَ و بَينَ اللّه ِ ». این تعمیم و عمومیت دارد ، در منزل نسبت به خانواده ، نسبت به همسایه ، محل کار ، مومنین . در ادامه می فرماید : اگر کسی نسبت به من بدی انجام داد ، چشم از ان بپوشم ، این یعنی چه ؟ یعنی امام سجاد ع و پیامبر ص از ما درخواست می کنند ، که ما کریم باشیم ، در روایت داریم که پیامبر ص می فرماید  : « إنّ اللّه َ تَعالى كريمٌ يُحِبُّ الكَرَمَ » خدا کریم است و کرم را دوست دارد . علی ع می فرماید  : اگر بدی را بدی جواب بدهی ، کرم نیست  ، کرم این است که اگر یک نفر نسبت به شما بدی ، شما با احسان جواب بدهی ،  « أَلْکَرِیمُ مَنْ جَازَی اْلإِسَاءَهَ بِالإِحْسَانِ »  این ها مکارم اخلاقی است ، اسلام می خواهد این گونه نیرو تربیت کند . این توصیه به تقوا در خطبه اول است .


حجت الاسلام حسینی افزود : بحث محوری و مستمر ما قران بود که  ایه 83 سوره بقره رسیدیم (  وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ  ) بیاد اورید زمانی که از بنی اسرائیل عهد گرفتیم که جز خدا را نپرستید ، با پدر و مادر نیکی کنید ، و با نزدیکان و فامیل ، و با یتیمان و مساکین ، برخورد شما با مردم خوب باشد ، نماز را اقامه کنید ، زکات را بپردازید ، اما شما با این دستورات خدا که عهد از شما گرفت ، اعراض کردید ، مگر یک عده کم ،

نکات آیه  :

نکته اول  : در این آیه.، خداوند پنج عهد و میثاق گرفته است ، 1 _ خدا را پرستش کنیم و از شرک دوری کنیم . 2 _ به والدین ، فامیل ، یتیمان  و فقرا و مساکین احسان کنیم .  3 _ با همه مردم ، گفتار و معاشرت مان نیک باشد .  4 _  اقامه نماز  5 _ پرداخت زکات . در این خطبه ، فقط احسان به والدین را ذکر می کنم .

نکته دوم  : درباره احسان به والدین ، احسان یعنی چه ؟  آیت الله جوادی آملی ، در تسنیم ، جلد پنج صفحه 374 می فرماید  :  احسان یعنی خدمت بی سابقه . قبل از این که کسی به ما خیری برساند ، ما به او کمک کنیم ، این احسان واقعی است . قبل از این که ، کسی به ما خدمت کند ، من به او خدمت کنم . اما اگر فکر کنیم  ، احسن را اول ، پدر و مادر نسبت به ما انجام داده اند ، چه در شکم مادر.، چه وقتی به دنیا امدیم  وچه در تربیت ما . هر کاری ما نسبت به پدر و مادر انجام می دهیم ، احسان خاص نیست، که بدون خدمت انها ، ما کاری کرده باشیم ، این پاداش ما ، به احسان انها می باشد .  این همان ایه 60 سوره الرحمان است . « هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ » پدر و مادر به ما خوبی کردند ، ایا جواب خوبی انها بدی است ، نه ما باید خوبی کنیم ، اما این احسان به معنای خاص نیست  ، این خدمت و نعمت ابتدایی ، از طرف ما نیست ، اصلا برای فرزند امکان ندارد ، که ابتداءً ، کاری نسبت به پدر و مادر انجام بدهد که انها  ان خدمت را انجام نداده باشند . این نکته مهمی است . برادران و خواهران ، والدین جایگاه بسیار ویژه ای دارند .


ما کاری که ما نسبت به پدر و مادر انجام می دهیم ، عدل است ، انها به ما خوبی کردند ، ما هم در مقابل ان ، خوبی انجام می دهیم . پس ما دوگونه احسان داریم  : 1 _ احسان به معنای خاص ، یعنی خدمت ابتدایی به پدر و مادر که انها سابقه چنین خدمتی را به شما نداشته باشند و این امکان ندارد  2 _ احسان به معنای عام و کلی . یعنی نیکی کن ، این امکان دارد . « وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً » هر چه نگاه کنیم ، ما فرزندان ، در سفره احسان و نعمت پدر و مادرمان بوده ایم .

نکته سوم  : منشاء احسان چیست ؟ چرا ، ما احسان کنیم . خدا در سوره اسراء ایه 24 می فرمایند. : « وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا  »  خدایا به پدر و مادرم رحم کن « رحمت رحیمیه » همانگونه که مرا در کودکی تربیت کردند . ایت الله جوادی آملی در تسنیم می فرماید  : خداوند علت احسان را ، تربیت در کودکی می داند « رَبَّيَانِي صَغِيرًا  » . نفرمود ، همانطور که مرا به دنیا آوردند .« كَمَا وَلَّدانی» بلکه فرمود «  كَمَا رَبَّيَانِي »  نمی خواهم ارزش ، به دنیا آوردن «  وَلَّدانی » را کم کنم ، نه ، اتفاقاً ، در مدارس به دانش اموزان می گویم ، اگر می خواهید ، خدا شما را مانند آسانسور ، بصورت ، طبقه طبقه بالا ببرد ، راه ان ، احسان به پدر و مادر است . به دانش آموزان می گویم ، در روایت داریم ، پیامبر ص می فرماید  : اگر به تعداد قطرات باران ، فرزندی به مادر خودش احسان و نیکی کند ، یک روز از روزهایی که در شکم مادر بوده ، جبران نمی شود . پس دوران حمل و لحظه تولد ، بسیار برای مادر ثواب دارد ، اما « وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً »  در ایه 24 اسراء ، علت ان ولادت نیست ، می فرماید : «  كَمَا رَبَّيَانِي » مرا تربیت کردند . این تربیت می تواند مادی باشد و هم معنوی ، پدر و مادر ، برای فرزند ، تغذیه ، لباس و امکانات تهیه کردند و از نظر معنوی هم ما را تربیت کردند ، به ما ادب یاد دادند ، قران را تعلیم داد ند ، اصول دین را به ما اموختند ، ضمناً ، این گوشزد هم برای والدین است که والدین وظیفه دارند ، فرزندان را تربیت کنند . پس منشاء احسان به والدین تربیت ما می باشد  « كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا  »  .

نکته چهارم  : در کنار والدین نسبی ، والدین معنوی هم داریم . خوب دقت کنید . تعدادی از زنان مدینه نزد حضرت زهرا س امدند ، در بحار جلد 23 صفحه 261 این روایت امده است . ( یک وقت ، پدر و مادر ما مومن هستند ، همان دستورات خداوند را به ما یاد می دهند ، خدا فرموده ، دختر خانم باید حجاب داشته باشد ، والدین هم همین را می گویند ، اما یک موقع پدر و مادر مومن نیستند ، دختر می خواهد حجاب داشته باشد ، ولی والدین نمی گذارند ، فرزند می خواهد ، نماز بخواند ، روزه بگیرد ، نماز جمعه بیاید اما پدر و مادر نمی گذارند ، یک وقت در واجبات است که انها حق ندارند نهی کنند  ، اما در مستحبات باید مطیع باشیم ) حضرت فاطمه  س ، به یکی از زنان فرمود : پدر و مادر دینی و معنوی خود را ، محمّد ص  علی ع خشنود کن ؛ هر چند با خشم پدر و مادر نَسَبی ات همراه باشد . مبادا پدر و مادر نَسَبی را با خشم پدر و مادر معنوی ، خشنود گردانی ، زیرا ، اگر پدر و مادر نَسَبی ات خشمگین شوند محمّد و علی ع به ثواب یک میلیونیم از یک ساعت اطاعت‌ کردن تو از محمّد ص و  علی ع ، پدر و مادرت را راضی می‌کنند ، ولی  اگر پدر و مادر دینی‌ات خشمگین شوند ، پدر و مادر نسبی ات نمی‌توانند آن‌ها را خشنود کنند ، زیرا تمام ثواب اطاعت‌کردن اهل دنیا ، با خشم محمّد ص و علی ع برابر نمی‌شود .  «  قَالَتْ فَاطِمَهًْ ( علیه السلام ) لِبَعْضِ النِّسَاءِ أَرْضِی أَبَوَیْ دِینِکَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً ( علیه السلام ) بِسَخَطِ أَبَوَیْ نَسَبِکَ وَ لَا تُرْضِی أَبَوَیْ نَسَبِکَ بِسَخَطِ أَبَوَیْ دِینِکَ فَإِنَّ أَبَوَیْ نَسَبِکَ إِنْ سَخِطَا أَرْضَاهُمَا مُحَمَّدٌ ( صلی الله علیه و آله ) وَ عَلِیٌّ ( علیه السلام ) بِثَوَابِ جُزْءٍ مِنْ أَلْفِ أَلْفِ جُزْءٍ مِنْ سَاعَهًْ مِنْ طَاعَاتِهِمَا وَ إِنَّ أَبَوَیْ دِینِکَ إِنْ سَخِطَا لَمْ یَقْدِرْ أَبَوَا نَسَبِکَ أَنْ یُرْضِیَاهُمَا لِأَنَّ ثَوَابَ طَاعَاتِ أَهْلِ الدُّنْیَا کُلِّهِمْ لَا تَفِی بِسَخَطِهِمَا » . پس اگر امر دایر شد که پدر و مادر نسبی راضی بشوند یا پدر و مادر معنوی ، والدین معنوی را بگیر

خدایا : پدر و مادر نسبی و معنوی ما را ، از ما راضی بفرما .

بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ :

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ، اللَّهُ الصَّمَدُ،   لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ .